"სასოფლო სკოლა" - ასე ჰქვია პუბლიკაციას, რომელიც იაკობ გოგებაშვილმა 1882 წლის წინ გამოაქვყენა. ორი საუკუნის წინ დაწერილ ტექსტი აცდენილი არც დღევანდელ რეალობასაა. რადიო "მოზაიკა" გთავაზობთ რამდენიმე ფრაგმენტს ტექსტიდან:
ქართული ცეკვის ისტორია საუკუნეების ითვლის და მისი დღემდე მოტანა არაერთი გამოჩენილი და ნიჭიერი ადამიანის დამსახურებაა. როდესაც ვახსნებთ ქართულ ცეკვას, ერთ-ერთი პირველი, რაც გაგვახსდება, ეს ანსამბლი „სუხიშვილებია“.
საქართველოში თეატრის ისტორია საუკუნეებს ითვლის. მით უფრო, გორის თეატრალური ცხოვრება მე-19 საუკუნიდან იწყება, მაგრამ თეატრალური სანახაობები მხოლოდ გორში როდი იმართებოდა.
საქართველოში ქალთა განათლება დიდი ხნის მანძილზე მეორე ხარისხოვანი იყო. ეს თემა პატრიარქალურ - ოჯახურ აღზრდას დიდი ხანი არ სცილდებოდა. ამ კუთხით გამონაკლისი არც გორის ყოფილა, თუმცა უნდა ითქვას, რომ ეს ქალაქი ერთ-ერთი პირველი იყო, სადაც ქალთა საგანმანათლებლო ცენტრი დაარსდა.
„მანდილოსანი“ - ასე ერქვა გორის ქალთა საზოგადოებას, რომელიც 1913 წელს ჩამოყალიბდა. ამ საზოგადოების დამაარსებელთა რიგებში იყვნენ ანა ამილახვარი, ანასტასია ერისთავი-ხოშტარია, ოლღა გოგლაჩიძე, თინათინ ჯავროვი, ანა მაისურაძე, მარიამ ელიოზაშვილი, ქეთევან ჯავახიშვილი, ანასტასია კაპანაძე და სხვები. მათი მიზანი გორში მცხოვრები გაჭირვებული ქალების დახმარება იყო.
გორელების უმეტესობისთვის ნაკლებადაა ცნობილი, რატომ ჰქვია ამა თუ იმ ქუჩას კონკრეტული ადამიანის სახელი, რა დამსახურება აქვთ მათ ჩვენი ქალაქისა და ზოგადად ქვეყნის წინაშე.
1840 წელს სოფელ ვარიანში დაბადებული იაკობ გოგებაშვილი 1912 წელს გარდაიცვალა. რადიო "მოზაიკა" უცვლელად გთავაზობთ ქართველი მწერლისა და საზოგადოე მოღვაწის ანდერძს, რომელიც ჟურნალში "განათლება" 1912 წელს გამოქვეყნდა.
- სად შევიკრიბოთ?
- თეატრის ეზოში“
მსგავსი დიალოგი ალბათ არც ერთ ჩვენგანს ეუცხოება, რადგან გორის თეატრთან მეგობრების, ახლობლების ნახვა ამ ქალაქში ჩვეულებრივი ამბავია. ამბობენ, რომ ბოლო წლებში, ადამიანები დროის გასაყვანად და თავის შესაქცევად არა მარტო თეატრის ეზოს, არამედ თავად თეატრსაც ხშირად სტუმრობენ. თუმცა, ამაზე ბევრს აღარ გავაგრძელებთ. რამდენიმე სიტყვის თქმა უშუალოდ გორის თეატრის შენობაზე გვინდა.
იყო პერიოდი, როცა კაცები ქალებს სუფრებიდანვე იტაცედნენ და სახლში ცოლებად ისვამდნენ. ვიღაცების გონებას და ბუნებას ეს ამბავი დღემდე რომ არ ეხამუშება, ახლა ამაზე არ მოვყვები. ლაპარაკს იმ შენობაზე ვაპირებ, რომელმაც ეს პერიოდიც გამოიარა და მერე, ათობით წელი, თავშეკავებული წყვილების პაემნებს და სასმლით გამთბარი უსახლ-კარო ადამიანების ღია ცის ქვეშ გატარებულ ღამეებსაც თავზე ადგა. მოკლედ, ლაპარაკი ამილახვრების სასახლეზეა.
